ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ
Δέσποινα Ιωσήφ
Adjunct Professor of Ancient History and Religion,
College Year in Athens
Το παράδοξο στην αρχαιότητα, κι ακόμη πιο πολύ σε εποχές όπως οι πρώτοι μεταχριστιανικοί αιώνες, που χαρακτηρίζονταν από μεγάλη ανασφάλεια, αναγνωριζόταν ως πτυχή της πραγματικότητας. Το Πράγματα Θαυμαστά του Φλέγοντα, απελεύθερου του αυτοκράτορα Ανδριανού (που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης στην σειρά Διάλογοι με την Αρχαιότητα υπό την διεύθυνση του Δημήτρη Ι. Κυρτάτα) είχε μεγάλη απήχηση. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι πολύ συχνά αρέσκονταν να διαβάζουν ή να ακούν παράδοξες ιστορίες και ενίοτε ένιωθαν την ανάγκη να προστατευθούν από ανεπιθύμητες αναβιώσεις νεκρών και λάμβαναν μέτρα προκειμένου να κρατήσουν μακριά τον κόσμο των νεκρών από τον κόσμο των ζωντανών.
Ο Δημήτριος Μποσνάκης, καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο βιβλίο του Κατηφείη και Όνειδος. Ταπεινωμένοι και Καταφρονεμένοι Νεκροί (Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, ΤΑΠΑ, Αθήνα 2020, 2023), ανιχνεύει το αρχαιολογικό αποτύπωμα ξεχωριστών θανάτων και παράδοξων ταφών, βασικό γνώρισμα των οποίων ήταν η μαζικότητα και η ανωνυμία, η απουσία της καθιερωμένης φροντίδας και σεβασμού για το λείψανο και η παράλειψη απόδοσης των οφειλόμενων τιμών. Οι αποκλίνοντες θάνατοι, αποτέλεσμα φυσικών καταστροφών, επιδημιών και πολεμικών συρράξεων, και οι αποκλίνοντες νεκροί (παραβατικοί, εκτελεσθέντες κατάδικοι, ύποπτοι για αναβίωση, κτλ) ενδιαφέρουν τον Μποσνάκη καθώς στις ταφικές πρακτικές αποτυπώνονται ευθέως οι αξίες και οι φόβοι μια εποχής, οι αντιλήψεις περιθωριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού ορισμένων ομάδων, καθώς και οι διάχυτες λαϊκές νεκροφοβικές δεισιδαιμονίες.
