ΑΡΘΡΑ
Φάσσα Ελένη, PhD
Μεταδιδακτορική ερευνήτρια Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
Καθηγήτρια ΔΙΚΕΜΕΣ/CYA – Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Περίληψη: Στο άρθρο παρουσιάζονται και ερμηνεύονται οι αρχαιογνωστικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται στη σχολή του Ωραπόλλωνα στην Αλεξάνδρεια κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 5ου αιώνα μ.Χ. Ο Ωραπόλλων και τα μέλη του κύκλου του, επιφανείς παγανιστές και διάσημοι καθηγητές ρητορικής και φιλοσοφίας, καλλιεργούν ζωηρά αρχαιογνωστικά ενδιαφέροντα: συνθέτουν πραγματείες με αντικείμενο τις εθνικές ˗και πρωτίστως τις αιγυπτιακές˗ αρχαιότητες, επισκέπτονται σημαίνοντες ιερούς τόπους και προσπαθούν να καταγράψουν και να αναβιώσουν τελετές της παγανιστικής λατρείας. Τα κίνητρα και οι στόχοι αυτής της αρχαιογνωστικής έρευνας δεν σχετίζονται αποκλειστικά με τη νοσταλγική επιστροφή στο ένδοξο παγανιστικό παρελθόν. Η μελέτη των αιγυπτιακών και ελληνορωμαϊκών αρχαιοτήτων συνιστούσε μέσο συγκρότησης της εθνικής ταυτότητας, συνέβαλε στη διατήρηση των παραδεδομένων τελετουργιών και εξακολουθούσε να νοηματοδοτεί και το παρόν στο πλαίσιο της πολεμικής μεταξύ χριστιανών και εθνικών στο υστερορωμαϊκό αστικό τοπίο.
Summary: The article examines the antiquarian research advanced in the rhetorical and philosophical school of Horapollon and its broader milieu in late 5th century AD Alexandria. Although scarce and widely dispersed, the extant sources provide evidence for lively antiquarian activities, which included: (a) surveys of ancestral rites, journeys, interviews and extensive study, (b) the composition of treatises on antiquarian subject-matters, and (c) attempts to revive traditional practices. Antiquarianism is interpreted in the context of social, religious and cultural developments in late antique Alexandria and the reasons which prompted these urban intellectuals to deal with antiquarian issues in a period of social tension are explored. It is suggested that antiquarian interests in the circle of Horapollon should be viewed not only as an expression of nostalgia and longing for the glorious pagan past, but also as conscious endeavours to incorporate and utilize the knowledge derived from antiquarian activities in the turbulent pagan present.